در نمازم خم ابروى تو با یاد آمد *** حالتى رفت که محراب به فریاد آمد
حافظ

سخن از راز نماز در نهج البلاغه و رابطه این فریضه بزرگ الهى با على علیه السلام، پیشواى عظیم الشأن ما و گوینده نهج البلاغه است، که یکى از جالب ترین مباحث این کتاب با عظمت را تشکیل مى دهد. نماز، نخستین حکم الهى بود که چند روز پس از بعثت پیغمبر خاتم، حضرت محمد بن عبد اللَّه صلى اللَّه علیه و آله و سلم توسط جبرئیل امین از جانب خداوند صادر گردید و پیغمبر با تعلیم پیک وحى، آن را معمول داشت. بدین گونه که پیک وحى الهى، جبرئیل امین، چند روز بعد از آن که پیغمبر به مقام نبوّت رسید، براى دومین بار بر آن حضرت نازل گردید و آبى از آسمان آورد و طریقه وضو گرفتن و نماز گزاردن و رکوع و سجود را به پیغمبر آموخت.
بنا بر این، نماز این فریضه بزرگ الهى و عالیترین فرمان خداوند عالم که بهترین حالت یک انسان با ایمان و بنده خدا در پیشگاه الهى است، نوبر احکام اسلام است و از همین جا نیز باید قدر آن را دانست و به اهمیت آن پى برد.
نکته جالب توجه اینست که پس از پیغمبر، نخستین کسى که از مردان آن را به پا داشت على علیه السلام و آنهم در سن نه سالگى بود که در خانه پیغمبر به سر مى برد و چون پیغمبر وضو گرفت او نیز وضو گرفت و همین که رسول خدا به نماز ایستاد، آن وجود مقدس هم در آن سن و سال، پشت پیغمبر (ص) خدا ایستاد و در پشت سر على علیه السلام هم تنها خدیجه بود که به عنوان اولین زن به نماز ایستاد و باپیغمبر (ص) نماز جماعت گزاردند. و اولین اقامه نماز، هم به جماعت بود، جماعتى این چنین که پیغمبر (ص) در جلو و على پسر بچه نه ساله در پشت سر آن حضرت و خدیجه، همسر پیغمبر در پشت سر على (ع). مى بینید که على علیه السلام سراینده نهج البلاغه، چه رابطه اى با نماز، این دستور عالى آسمانى دارد که شش سال پیش از بلوغ و قبل از همه، آن هم در پشت سر پیغمبر (ص) و براى نخستین بار به عنوان وظیفه دینى که پیغمبر ختمى مرتبت از جانب خداوند مأمور به انجام آن شده است، آن را معمول داشت. پس على علیه السلام نخستین نمازگزار اسلام است

شرط نماز طهارت و پاكى است؛ پاكى و طهارت بدن و دل و معده و شهوت و فكر، زیرا گفته‌اند:

پاك شو اول و پس ديده بر آن پاك انداز.

بعد كه وارد نماز می‌شويم مى گوییم:

«الله اكبر».

يعنى محبوب من از همه موجودات شرق و غرب، از همه قدرت ها و قوّت ها، و از همه بود و نبود اين عالم بزرگ تر و والاتر است.

«بسم الله الرحمن الرحيم».

من همراه محبوبم در حركت هستم؛ من هم عاطفه و مهر دارم؛ من هم محبت و دوستى دارم؛ من هم عشق دارم؛ فرقى نمى كند كه طرف من چه مؤمنى است: زن و بچه خودم است يا مردم يا بچه ديگرى. من اهل نماز هستم؛ يعنى اهل رحم و محبت و مهربانی هستم.

«الحمد لله رب العلمين».

اهل شكر هستم و هيچ نعمتى را حرام نمى كنم.

«الرحمن الرحيم».

باز هم اهل رحمت و بخشش هستم.

«ملك يوم الدين».

خودم را در دادگاه الهی حاضر مى بينم.

«إياك نعبد وإياك نستعين».

منبع كمك من اوست و پيشانى من بر خاك آستان اوست.

«اهدنا الصراط المستقيم».

راه من راه اوست.

«صراط الذين أنعمت عليهم».

راه انبيا.

«غير المغضوب عليهم ولا الضآلين ».

نه يهودى ام و نه مسيحى ام، در صراط مستقيم هستم؛ نه يهودى كه اهل ربا و جاسوسى و حيله و كلك باشم و نه مسیحی كه اهل شراب و قمار و عيش و نوش باشم. من بنده خدا هستم.

«بسم الله الرحمان الرحيم».

باز هم در ارتباط با رحمت خداست.

«قل هو الله أحد * الله الصمد * لم يلد ولم يولد * ولم يكن له كفوًا أحد».

حرف من اين است:

امروز شاه انجمن دلبران يكى است دلبر اگر هزار، ولى دل بر آن يكى است.

«قل هو الله أحد».

يكتاگو، يكتانگر و يكتابين هستم. به اين اندازه عبادت قانع نيستم. ركوع مى كنم؛ يعنى مولاى من، پشتم براى قبول سنگين ترين مسئوليت ها آماده است.

«سبحان ربى العظيم بحمده».

باز هم قانع نيستم. با همه وجود روى خاك مى افتم و مى گويم:

«عبدك الضعيف»

مغرور و متكبر نيستم، منافق و مشرك نيستم. من در برابر تو بنده‌ای خاكى ام.

«سبحان ربى الأعلى وبحمده».

دو بار هم اين كار را مى كنم كه حسابى تواضع خود را نشان دهم. بعد، بلند مى شوم و مى گويم:

«أشهد أن لا اله الا اللَّه وحده لا شريك له»

باز هم يكتابين، يكتانگر و يكتاگو هستم و معلم من هم در اين راه فقط رسول گرامى اسلام و اهل بيت اوست.

«وأشهد أن محمداً عبده ورسوله اللهم صل على محمد وآل محمد».

و اين چنين گواهى مى دهم و درود مى فرستم:

«السلام عليك أيها النبى ورحمة الله و بركاته. السلام علينا وعلى عباد اللَّه الصالحين. السلام عليكم ورحمة الله وبركاته».

اىگروه انبياء و ملائكه، مرا بشناسيد! من هم جزو گروه پاكان و از اعضای انجمن شما هستم. من جزو فرقه كفر و زندقه نيستم. شما مرا جزو خود بدانيد و در قيامت براى من شهادت دهيد.

نماز وسیله­ ی شست و شوی گناهان و نزول مغفرت و آمرزش الهی است؛ چرا که نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته و بازبینی در رفتار می­نماید. در حدیثی پیامبر(ص) از یاران خود سؤال کرد: “اگر بر در خانه یکی از شما نهری از آب صاف و پاکیزه باشد و در هر روز پنج بار خود را در آن شست و شو دهد، آیا چیزی از آلودگی و کثافت در بدن او می­ماند؟ عرض کردند: نه!
فرمود: نماز درست همانند این آب جاری است، هر زمان که انسان نمازی می­خواند گناهانی که در میان دو نماز انجام شده است از بین می­رود".
و به این ترتیب، جراحاتی که بر روح و جان انسان از گناه می­نشیند، با مرهم نماز التیام می­یابد و زنگارهایی که بر قلب می­نشیند، زدوده می­شود.

در سال 1350 هجری شمسی که قضیه جشن های 2500 ساله شاهنشاهی پیش آمد ، ندای امام (ره) از نجف اشرف باعث  حرکت های در حوزه علنیه مشهد گردید و ساواک با اطلاع از اینکه همه این تحریک ها به محوریت چند نفر انجام می پذیرد که در راس آن ها آیت الله خامنه ای (دام ظله )است ، از این رو ایشان را دستگیر و روانه زندان کرد.

بنده نیز به همین دلیل در زندان بودم ، فردای آن روز حضرت آیت الله خامنه ای ( دام ظله) که در سلول مجاور من بود ، بر اثر نفوذی که در زندانبانان گذاشته بود ، موفق شده بود از سلول بیرون بیاید . ایشان وقتی مرا با آن وضع رقت بار دید ، فرمود: دیشب تو بودی که ناله می کردی ؟ پاسخ دادم : بله و مجبور شدم نماز صبح را برای اینکه قضا نشود با همین وضع خون آلود به جا بیاورم ، آیا نمازم صحیح است؟

آقا فرمودند : بهترین نمازی که شاید در عمرت موفق به خواندن آن شدی ، همین دو رکعت بوده است . دیشب که ناله های تو را می شنیدم ، با خود می گفتم : این شخص کیست؟ یک لحظه در دلم به جده ام حضرت زهرا (علیها السلام) متوسل شدم که صاحب این ناله هر که هست ، از شکنجه خلاصی یابد.

این سخن و ملاقات چنان در من تاثیر گذاشت که دردهای ناشی از شکنجه را به فراموشی سپردم.